Projekt naukowy SKN/SP/570683/2023 finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, kwota dofinansowania 69 700,00 zł, termin realizacji 2023-2024 , kierownik dr hab. Michał Spieszny, prof. AWF w ramach programu Studenckie Koła Naukowe Tworzą Innowacje
„Ocena wpływu ograniczenia snu na sprawność fizyczną, poziom wskaźników uszkodzeń mięśniowych i stanu zapalnego oraz poziom mózgowego czynnika neurotroficznego (BDNF) u piłkarek nożnych”
Sen odgrywa kluczową rolę dla harmonijnego funkcjonowania człowieka. Zaburzenia w jego obszarze mogą powodować negatywne zmiany w sferze emocjonalnej, poznawczej oraz fizycznej (Hirshkowitz i wsp. 2015). Podczas snu organizm ludzki ma możliwość optymalnej regeneracji, która jest niezbędna dla późniejszego funkcjonowania (Vyazovskiy i Delogu, 2014). Ograniczenie bądź utrata snu są ściśle związane ze zaburzeniami funkcji poznawczych, zmianami w obszarze emocji i nastroju, upośledzeniem regulacji hormonalnej (Troynikov i wsp. 2018) oraz nieprawidłową regulacja produkcji cytokin i związaną z tym upośledzoną regeneracja mięśni szkieletowych (Dáttilo i wsp. 2020).
Szczególnie w przypadku sportowców i osób aktywnych fizycznie, sen powinien być traktowany jako najwyższy priorytet równie ważny, jak odpowiedni trening i zoptymalizowana dieta (Vitale i wsp. 2019). Jak pokazują badania naukowe, sportowcy nie poświęcają wystarczającej ilości czasu na sen oraz często zgłaszają niską jakość snu (Fullagar, 2014). Co więcej, literatura wskazuje, że sportowcy bardzo często narażeni są na zaburzenia snu (Walsh i wsp. 2021), między innymi z powodu częstych wyjazdów (Vitale i wsp. 2019), nadmiernego stresu (Leger i wsp. 2005; Vitale i wsp. 2019), nieodpowiedniej higieny snu (Leger i wsp. 2005), przedłużających się treningów (Walsh i wsp. 2021), nadużywaniem stymulantów (Ramos-Campo i wsp., 2019) czy bólu wywołanego urazami (Mulligan i wsp., 2015).
Nieodpowiedni sen u sportowców niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji i może powodować większe ryzyko kontuzji (Milewski i wsp. 2014), obniżenie sprawności psychomotorycznej (Watson, 2017), zmniejszenie wrażliwości na insulinę oraz większe ryzyko nadwagi (Simpson i wsp. 2016.) Ponadto, brak snu może powodować zmniejszenie zapasów glikogenu w mięśniach, a w konsekwencji obniżać możliwości wysiłkowe sportowców (Simpson i wsp. 2016). Brak wystarczającej ilości snu może również zaburzyć możliwości koordynacyjne; badania naukowe wskazują na słabszą technikę ruchu np. podczas uderzania piłki przez piłkarzy nożnych czy na wydłużenie czasu reakcji i obniżenie dokładności wykonywania podań w tenisie (Vitale i wsp. 2019).
Zła jakość i ilość snu upośledza także gospodarkę hormonalną i wpływa na wydzielanie kortyzolu i hormonu wzrostu oraz może przyczynić się do zwiększonej ilości markerów stanu zapalnego w organizmie (Fullagar i wsp. 2015, Vitale i wsp. 2019). Literatura sugeruje, iż deprywacja snu zwiększa produkcję prozapalnych cytokin, zaburzając tym samym funkcjonowanie układu odpornościowego. W konsekwencji może to powodować utrudnioną regenerację i naprawę mięśni po uszkodzeniach wywołanych treningiem, a także wywoływać objawy przetrenowania, zaburzenia funkcji poznawczych i zmieniać percepcję bólu (Vitale i wsp. 2019). Zakłócenie procesów homeostatycznych snu powoduje większą podatność na stres co często wiąże się z wywołanymi przez niego zaburzeniami nastroju i emocji, obszar ten jest mocno związany z neurotroficznym czynnikiem pochodzenia mózgowego (BDNF; protein brain-derived neurotrophic factor). Istnieje wiele dowodów na to, że doświadczanie stresu psychicznego zmniejsza ekspresję BDNF (Schmitt i wsp. 2016). Ponadto, badania naukowe wskazują, że odgrywa on ważną rolę w regulacji snu. Jego funkcje neurotroficzne są bowiem powiązane z różnymi funkcjami fizjologicznymi w mózgu, szczególnie istotnymi dla neuroplastyczności, pamięci i snu (Schmitt i wsp. 2016). Niestety nie ma jednak badań, które pokazywałyby zależności między ograniczeniem snu u sportowców a poziomem BDFN.
Mimo rosnącego zainteresowania tematem snu wśród sportowców istnieje niewiele doniesień na temat wpływu ograniczenia snu w grupie kobiet (Walsh i wsp. 2021). Co ciekawe, literatura naukowa wskazuje, że to właśnie kobiety mogą częściej cierpieć na zaburzenia związane ze snem niż mężczyźni (Nowakowski i wsp. 2013). Warto podkreślić, że jakość i ilość snu może być zależna od gospodarki hormonalnej i fazy cyklu menstruacyjnego kobiet (Hrozanova i wsp. 2021). Wśród kobiet pogorszenie jakości i ilości snu może także występować na początku i na końcu cyklu menstruacyjnego. Może być to spowodowane bólem oraz napięciem związanym z menstruacją, oraz faktem, że receptory estrogenowe i progesteronowe znajdują się w obszarach mózgu regulujących sen (Hrozanova i wsp. 2021).
Mając na uwadze fakt, iż w aktualnej literaturze brakuje badań dotyczących ograniczenia snu u kobiet, celem niniejszego badania będzie wieloaspektowa analiza wpływu ograniczenia snu w grupie kobiet - sportowców. Pierwszorzędowym celem badania będzie ocena sprawności fizycznej oraz poziomu wskaźników uszkodzeń mięśniowych i stanu zapalnego oraz zmian poziomu neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego. Dodatkowo przeanalizowany zostanie poziom nastroju oraz gotowości do podjęcia wysiłku, a także percepcja bólu.
